تدوین الگوی بهینه ی تخصیص کاربری زمین، نمونه: مجموعه شهری مشهد

زمین مکانِ بر هم کنش ها، تبادلات و گره گاهِ تداخلِ منافعِ گروه های مختلفِ اجتماعی است. از طریقِ زمین، نحوه ی استفاده از آن و عینیت یافتنِ برخورد نسبت های نیروها بر آن، یعنی ساختِ محیط مصنوع است که سازمانِ فضایی شکل می یابد. عوامل متعددی در تغییر کاربری اراضی نقش دارند، لیکن این فعالیت های انسانی هستند که عموماً تغییر کاربریِ زمین و از آن ره، پیکره بندیِ فضایی منطقه را شکل میدهند. تبلورِ عینی این فعالیت های افسار گسیخته، انباشتِ نابرابرِ سرمایه در منطقه یِ کلانشهری و دامن زدنِ هرچه بیشتر به عدم تعادل هایِ منطقه ای است. پس بدین منظور است که با مطالعه ی نیروهای محرکِ تغییر کاربری اراضی و عوامل فضایی مرتبط، میبایست از فرایندهای محتمل آتی پرسش نموده، و با عطفِ توجه به شاخص ها و اهدافِ برنامه ریزی کاربری اراضی پایدار، در باب تحولاتِ آتی آن به داوری نشست. بر این اساس، هدفِ تحقیق حاضر این است که در وهله ی نخست با شناسایی عواملِ محرکِ توسعه در مجموعه ی شهری مشهد، تغییراتِ کاربری اراضی بر اساس سناریوی وضع موجود برای سالهای آتی ترسیم شود. سپس بر اساس رویکرد اکولوژیک، الگوی بهینه ی کاربری اراضی در این منطقه تهیه شده و در آخر نتایج این دو با یکدیگر مقایسه شود. لذا، برای این منظور ابتدا با استفاده از نقشه های کاربری اراضی در سال های 1372 و 1390، و بر اساس محرک ها و عواملِ فضایی توسعه، تغییراتِ کاربری اراضی برای سالِ 1408، 1426، 1444 و 1462 ، در محیط qgis2.4 شبیه سازی میشود. در قسمت دوم بر اساس رویکرد اکولوژیک به کاربری اراضی، دوازده معیارِ طبیعی شناسایی شده و با استفاده از مدلِ ahp ، در محیط arcgis9.3 الگوی بهینه ی کاربری اراضی تعیین میشود. نتایج تحقیق حاکی از آن است اولا تغییرات کاربری اراضی در سالهای آتی منجر به تبدیلِ هر چه بیشترِ اراضی کشاورزی، مراتع و خشک شدنِ سکونتگاه های روستایی خواهد شد. ثانیاً بر اساس الگوی بهینه ی تهیه شده روشن شد که ظرفیت چندانی برای توسعه در مجموعه شهری وجود ندارد. و ثالثاً ادامه ی روند فعلیِ تغییراتِ کاربری اراضی می تواند نتایج زیست محیطی و به تبعِ آن اقتصادی-اجتماعی جبران ناپذیری بر جای بگذارد. بر این اساس، لازم است تا دستگاهِ برنامه ریزی و مدیریت منطقه، رویکردی جامع برای جلوگیری از مشکلاتِ زیست محیطی آتی و کنترل توسعه ی افقی سکونتگاه ها در این منطقه اتخاذ نماید.